Każdy z nas w jakimś stopniu boryka się ze stresem. Stres rozumie się jako reakcje naszego organizmu na dany bodziec czy sytuacje, które w jakiś sposób zakłócają naszą równowagę. Te bodźce i sytuacje stresowe są interpretowane przez nas jako coś, co przekracza nasze zasoby. Dla przykładu mogą to być zdarzenia takie jak:
trudności w pracy,
wypadek,
rozwód,
śmierć członka rodziny albo kogoś bliskiego,
zwolnienie z pracy,
trudności ze spłatą kredytu,
choroba itp.
Taki „zwykły” stres przeżywa każdy z nas, niezależnie od tego jakiej jest płci, orientacji i w jakim jest wieku.
Jednakże jest pewien rodzaj stresu, który dotyczy tylko grup mniejszościowych. Jest nim właśnie stres mniejszościowy uznawany jako dodatkowy stres dla tychże grup. Rozumie się go jako chroniczne napięcie, spowodowane m.in dyskryminacją, ograniczaniem praw, tradycją, polityką danego Państwa, religią, niewidzialnością czy zinternalizowaną homofobią/bifobią/transfobią i tak dalej oraz brakiem możliwości, które posiadają osoby z grupy większościowej.
Stres mniejszościowy nie jest „zwykłym” stresem dnia codziennego. Dotyczy on osób, które w jakiś sposób są wykluczone społecznie np. osoby z niepełnosprawnościami, osoby o innym kolorze skóry, innym pochodzeniu czy właśnie osoby LGBTQIAP+. Ten specyficzny rodzaj stresu jest zawsze z osobami, których zjawisko to dotyczy i to właśnie od nich zależy czy będzie on tylko szumem dnia codziennego czy będzie czymś, co uniemożliwi zwykłe funkcjonowanie.
Model stresu mniejszościowego
Stres mniejszościowy jest rozbudowanym zjawiskiem i według Ilana Meyera charakteryzuje się trzema podstawowymi cechami: unikatowość, chroniczność oraz uwarunkowanie społeczne.
Unikatowość w tym przypadku jest rozumiana jako dodatkowy stresor dla danej grupy mniejszościowej i wywołuje znaczne obciążenie psychiczne. Dotyczy tylko danej grupy społecznej, a nie jej całości.
Chroniczność powoduje, że stres mniejszościowy jest odczuwany praktycznie cały czas.
Społeczne uwarunkowania wynikają ze struktur społecznych, instytucji czy procesów, które są poza daną osobą.
Można wymienić dwie kategorie czynników, które wywołują stres mniejszościowy: dystalne i proksymalne.
Czynniki dystalne to te zewnętrzne i obiektywne, które są konsekwencjami uprzedzeń, warunków życia czy struktur społecznych. Tymi konsekwencjami jest przemoc, zarówno ta fizyczna jak i psychiczna, która jest motywowana nienawiścią np. odrzucenie, wykluczenie (mikroagresje).
Czynniki proksymalne są tymi wewnętrznymi i subiektywnymi do których zalicza się życie w ukryciu, oczekiwanie odrzucenia i zinternalizowana homofobia (uprzedzenie wobec własnej orientacji czy tożsamości seksualnej).
Grupa większościowa stygmatyzuje i kategoryzuje osoby o odmiennym postawach itp. Osoby, które są dyskryminowane przez grupę większościową, próbują w jakiś sposób się bronić np. poprzez mechanizmy obronne, które mogą być irracjonalne i frustrujące. Osoby pragnąc uniknąć stygmatyzacji i dyskryminacji, kontrolują i czuwają nad tym co mówią innym osobom np. nie mówią o swoich osobach partnerskich. Mogą też spodziewać się negatywnych reakcji społeczeństwa na informację o ich innej orientacji czy tożsamości seksualnej. Może też zdarzyć się tak, że osoba należąca do grupy mniejszościowej sama siebie będzie stygmatyzować i obarczać przykrymi emocjami, tylko dlatego, że nie należy do grupy większościowej. Osoba ta może również dyskryminować grupę mniejszościową, z którą się identyfikuje.
Czy zdarzyło Ci się kiedyś:
-unikanie tematów związkowych,
-kontrolować to co mówisz i w jaki sposób,
-nie wyrażać swojej ekspresji w taki sposób w jaki byś chciał np. poprzez ubiór,
-nie ujawniać swoich poglądów,
-wzmocnić czujność aby się bronić przed „atakiem” innych,
-uznawać przekonania społeczeństwa za swoje własne,
-ukrywać lub negować swoją tożsamość i orientację seksualną.
Konsekwencje stresu mniejszościowego
Stres mniejszościowy może prowadzić do:
depresji,
zaburzeń snu,
zaburzeń nastroju,
objawów psychosomatycznych,
trudności w relacjach partnerskich,
trudności w funkcjonowaniu seksualnym
niższej samooceny,
nadużywania substancji psychoaktywnych,
częstszego odczuwania lęku i poczucia winy
myśli samobójczych
okaleczeń.
Tutaj należy podkreślić, że powyższe czynniki nie są spowodowane orientacją seksualną, lecz stresem mniejszościowym odczuwanym przez daną osobę. Przyczyną trudności psychicznych jest: stygmatyzacja, uprzedzenia, patologizowanie, izolowanie, homofobia czy przemoc (mikroagresja, mikrozniewagi, mikrounieważniania). Oczywiście to, że ktoś jest w grupie mniejszościowej nie powoduje u takiej osoby zaburzeń czy problemów, ale może być czynnikiem ryzyka. Z drugiej strony przynależność do grupy mniejszościowej jest źródłem wsparcia dla innych jej członków, którzy mogą mieć podobne problemy czy trudności. W takiej grupie można liczyć nie tylko na wsparcie, ale również na poczucie wspólnoty, zrozumienie, przełamywanie izolacji czy pomoc. Twoje życiowe doświadczenia są istotne i prawdziwe. Nie musisz zmagać się z nimi sam. Dlatego tak ważne jest, aby szukać wsparcia nie tylko w bliskich, ale także w osobach specjalizujących się w tematach osób LGBTQIAP+, tworzyć własną sieć wsparcia, być osobą sojuszniczą i inkluzywną.
Stres mniejszościowy w gabinecie
Słyszę w gabinecie o tym jak stres mniejszościowy ma realny wpływ na codzienne życie osób LGBTQIAP+. Osoby pacjenckie bardzo często wspominają o tym, jak unikają tematów związkowych np. w pracy. Zdarza się, że swoją osobę partnerską nazywają „przyjacielem”.
Oprócz tego wspominają o tym, że nie mogą w pełni wyrazić siebie poprzez ubiór. Jest to spowodowane tym, że ich ekspresja wizualna może być komentowana w negatywny i krzywdzący sposób.
Artykuł przygotowała i opracowała Lidia Stanisławska.
Bibliografia:
Dragan, W.Ł. and Iniewicz, G. (2022) Orientacja Seksualna: źródła I Konteksty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Iniewicz, G., Mijas, M. and Grabski, B. (2012) Wprowadzenie do psychologii LGB. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Iniewicz, G. (2015) Stres mniejszościowy U osób Biseksualnych I homoseksualnych: W Poszukiwaniu czynników Ryzyka I Czynników Chroniących. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kowalczyk, R., Tritt, R.J. and Lew-Starowicz, Z. (2016) LGB: Zdrowie Psychiczne I seksulane. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Comments