…czyli o seksualności słów kilka.
Czym jest seksualność, co ją determinuje i kiedy dokładnie się wykształca – te i wiele innych pytań zadaje sobie większość z nas. Niektórzy bezskutecznie szukają na nie odpowiedzi, inni formułują ją instynktownie na podstawie własnej wiedzy i doświadczeń. Aby zaspokoić głód wiedzy tych, którzy odpowiedzi nadal poszukują, w poniższym artykule przedstawiamy Wam to, co naszym zdaniem każdy powinien wiedzieć o swojej seksualności.
Seksualność – nieodłączny atrybut każdego z nas
Seksualność towarzyszy nam od narodzin aż do śmierci i rozwija się przez całe życie. Jest czymś naturalnym, należy „do nas”, daje nam radość i nigdy nie powinna być powodem do wstydu.
W ujęciu bardziej naukowym seksualność człowieka można rozważać w dwóch kategoriach:
biologicznej, czyli jako naturalną, fizjologiczną funkcję organizmu czy popęd danej osoby,
psychospołecznej, czyli jako motywację do podejmowania relacji i/lub kontaktów interpersonalnych oraz jako psychiczną strefę życia.
Oprócz dychotomicznego charakteru seksualności, można ją rozpatrywać jako kondycję człowieka, jego zależności fizjologiczne, które doprowadzają do zachowań seksualnych. Oprócz tego, seksualność stanowi również poczucie bliskości, akceptacji, szacunku czy bezpieczeństwa.
Seksualność to potencjał, która każda osoba ma pod względem biologicznym, myślowym, emocjonalnym, kulturowym, duchowym, religijny i prawnym.
Seksualność może być motywatorem do podejmowania relacji intymnych – motywacja ta jest indywidualna dla każdej osoby, np. dla jednej będzie to pogłębienie relacji i nawiązanie bliskości, a dla innej będzie ona miała głównie wymiar reprodukcyjny. Należy jednak pamiętać, że seksualność jako taka nie znika np. po zaspokojeniu potrzeb prokreacyjnych – człowiek przed i po okresie reprodukcyjnym nadal pozostaje istotą seksualną.
Rozbierając seksualność na czynniki pierwsze…
Seksualność jest wielowymiarowa, dlatego przy jej analizowaniu należy uwzględnić wiele składowych, np. fantazje seksualne, kierunek odczuć, pragnienia, płeć osób, które darzyło się pożądaniem i uczuciami, relacje miłosne (również te seksualne), a także najważniejsze, czyli autoidentyfikację danej osoby.
Aby lepiej wytłumaczyć seksualność człowieka posługujemy się modelem Seligmana, który uwzględnia pięć warstw seksualności człowieka. Składają się na nią: tożsamość płciowa, orientacja seksualna, preferencje seksualne, rola płciowa i realizacja płciowa. Warstwy te są od siebie niezależne, nie wynikają z siebie, a także nie są ze sobą tożsame.
Na każdą z nich będą oddziaływały inne czynniki społeczno-kulturowe, a także biologiczne. Na dwie pierwsze warstwy, jakimi są tożsamość płciowa i orientacja seksualna, wpływać będą tylko i wyłącznie czynniki biologiczne. Są one najbardziej podstawowe i w obszarze tych dwóch warstw nie wykształcają się żadne zaburzenia dotyczące seksualności. Tożsamości płciowej oraz orientacji seksualnej nie da się zmienić. Na pozostałe trzy warstwy jakimi są preferencja seksualna, rola płciowa i realizacja seksualna znacznie większy wpływ mają czynniki społeczno-kulturowe i w tych warstwach mogą pojawiać się zaburzenia.
1. Tożsamość płciowa
Jest autonomicznym, wewnętrznym i świadomym poczuciem bycia osobą danej płci, np. kobietą, mężczyzną, osobą, która nie utożsamia się w wymiarze binarnym, szuka swojej tożsamości albo utożsamia się z kilkoma płciami jednocześnie. W różnych publikacjach – a coraz częściej także w mediach społecznościowych – spotykamy się z określeniem „osoba cispłciowa”, gdzie płeć nadana przy narodzinach (tzn. płeć metrykalna) jest zgodna z płcią odczuwaną przez daną osobę. W literaturze można znaleźć dwa określenia: AMAB oraz AFAB. Pierwsze to: assigned male at birth, czyli osoby, którym przy narodzinach przypisano płeć męską, a drugie – assigned female at birth, tj. osoby, którym przypisano wówczas płeć żeńską. Pozostałe tożsamości określa się w ramach transpłciowości, gdzie dana osoba utożsamia się z inną płcią niż ta, która została jej nadana przy narodzinach. Osoba, która nie utożsamia się z byciem kobietą ani z byciem mężczyzną jest określana jako niebinarna – może ona być również pomiędzy płciami lub jej tożsamość może być po prostu płynna.
2. Orientacja seksualna
Orientację seksualną definiuje się jako trwały, psychiczny, emocjonalny, fizyczny, seksualny pociąg do osób, które reprezentują określoną płeć. Przy określaniu orientacji seksualnej bierze się pod uwagę m.in. emocjonalne i fizyczne zainteresowanie daną osobą, to, z kim dana osoba uprawia seks, chęć wchodzenia w dane związki, ale także samoidentyfikację.
W kwestii orientacji seksualnej można spotkać się z określeniami takimi jak „orientacja romantyczna” i „orientacja aromantyczna”. Orientacja aromantyczna odnosi się do braku zainteresowania tworzeniem relacji romantycznych oraz braku odczuwania pociągu romantycznego (np. stan zakochania) lub odczuwania go tylko w niewielkim stopniu. Natomiast orientacja romantyczna nawiązuje do pociągu romantycznego, a więc do kierunku rozwijania się uczuć i motywacji do wchodzenia w bliskie relacje. Orientacja seksualna jest czymś płynnym i może zmieniać się w ciągu życia.
3. Preferencje seksualne
Są one już nieco bardziej uwarunkowane społecznie i kulturowo. Dana osoba może mieć różne preferencje w stosunku do drugiej osoby. Mogą one dotyczyć cech, które są powszechne w społeczeństwie, np. szerokie biodra, zarost, stopy, a także tych, które są mniej spotykane, np. BDSM, lateks, buty. Osoba reaguje na określony bodziec wizualny, sytuacyjny lub osobowy, który umożliwia przebieg reakcji seksualnej. Do preferencji seksualnych zalicza się również wszelakie fetysze, które mogą, ale nie muszą być warunkiem koniecznym do uzyskania podniecenia i satysfakcji seksualnej.
4. Rola płciowa
Rola płciowa, czyli słynne gender to zarówno tożsamość, jak i płeć społeczno-kulturowa. W zależności od tego, w jakiej kulturze się wychowaliśmy_łyśmy, nabywamy różne stereotypy związane z daną płcią. Wpływ na naszą rolę płciową mają nie tylko rodzice czy rówieśnicy, ale także media, kościół czy szkoła. Role płciowe mogą dotyczyć wyglądu, cech osobowości, zachowań, sposobu ubierania się czy podejmowania danych zawodów. Dla przykładu – w naszym kręgu kulturowym pokutują utarte stereotypy, że dziewczynki „powinny” bawić się lalkami i ubierać się na różowo, a chłopcy bawić się samochodami i nosić się na niebiesko. Płeć natomiast nie jest wyznacznikiem tego, jaki kolor dana osoba ma lubić, czym ma się bawić i w jaki sposób zachowywać.
5. Realizacja płciowa
Ostatnia już warstwa naszej seksualności to realizacja płciowa, czyli to, w jaki sposób dana
osoba uprawia seks, z kim i w jakich okolicznościach. W tej warstwie pojawia się zarówno satysfakcja seksualna, pożądanie czy podniecenie, ale także wszelakie zaburzenia i dysfunkcje seksualne, np. hipolibidemia, anorgazmia, zaburzenia erekcji itp.
W gabinecie seksuologa_żki…
Nasza seksualność może stwarzać wiele trudności, pytań i niewiadomych, z którymi nie będziemy mogli_ły sobie sami_e poradzić. Mogą być one spowodowane naszą niewiedzą lub przekonaniami w temacie seksualności, które zostały nam narzucone przez społeczeństwo, rodziców czy najbliższe otoczenie. Jeśli takie trudności się pojawią, dobrze jest przedyskutować je w gabinecie seksuologa_żki. Wspólnie ze specjalistą_ką możesz spojrzeć na swoją seksualność z innej perspektywy, wejść w głąb niej i umocnić/odbudować swoją relację z osobą partnerską.
Konsultacja seksuologiczna czy psychologiczna to dobry krok, by lepiej poznać siebie oraz by zawalczyć z napotykanymi trudnościami, doświadczanym poczuciem winy czy lękiem. Niezależnie od tego, jaką posiadasz tożsamość płciową, orientację seksualną, preferencje seksualne, rolę płciową czy realizację płciową, bezwzględnie należy Ci się akceptacja i szacunek.
Artykuł przygotowała i opracowała Lidia Stanisławska.